GIỌT NẮNG GIỌT MƯA

nắng xuyên thấu bầu trời ánh sáng

con mắt nhìn bí ẩn ngày đêm

trong sáng tối giăng ngang giăng dọc

khoảng cách thôi miên cái nhìn ma quái

đi rộng dài mưa nắng tưởng tượng vô cùng

tiếng kêu mất âm thanh trong lòng sâu thẳm

trạng thái giới hạn không trọng lượng

trôi trong vũ trụ chiêm nghiệm cảm giác

chín tầng mây không tương tác

giọt nắng giọt mưa không thừa nhận rơi tự do

mưa bất tận giữa ầm ầm sấm chớp

nắng mênh mông đổ đầy hố đen

đọng thành nước chát mặn thời gian

thiên nhiên tỏ mờ nóng nguội

mưa nắng cổ xưa

nước lửa hiện tại

giọt nắng rơi ngoài bầu trời

giọt mưa rơi ngoài mặt đất

khác biệt miền thời tiết biến động khôn lường

có thể một vụ nổ không gian

tùy thuộc sự trái ngược giọt nắng giọt mưa

những đám mây ngơ ngác

những đám mây lững lơ

trời hỏi mặt đất, có mưa

đất hỏi bầu trời, có nắng

câu hỏi cay đắng pha mãi vào không gian không loãng

pha vào ngọt bùi chưa thấy dịu êm

Sài Gòn, ngày 08 tháng 8 năm 2016

NHỚ RỪNG

những khu rừng trầm mặc hàng trăm năm hàng nghìn năm

như lá phổi xanh giữa đất trời

làm tươi mát mùa khô khốc liệt

giao hòa giữa con người với thiên nhiên

rừng lớn lên cuộc đời lớn lên tầng tầng lớp lớp

những thân cây hai ba người ôm

ngước mắt nhìn ngọn vút lên vời vợi

tán xòe bóng trùm bối rối

đàn chim đậu lung linh

bầy thú đi xào xạc

tia nắng xuyên huyền thoại hoang sơ

hết bất ngờ lại bất ngờ thảng thốt

cây bên cây kể câu chuyện cổ tích

về rừng xanh và chúa sơn lâm

những thân cây nhỏ hơn

đứng bên cạnh cây cao bóng cả

kết thành rừng trùng điệp nhấp nhô

ngăn những trận bão lụt năm xưa

một sớm mai thức dậy

thấy rừng rách ít nhiều nghiêng ngả chở che

nói về rừng là câu chuyện lê thê

không có điểm đầu mà cũng chẳng còn điểm cuối

vì rừng ơi bị đốn ngã giữa chừng

cái thời rừng nghe tiếng nói oang oang

cái thời rừng nghe tiếng máy ầm ầm

ủi húc cưa gạt nhổ cây già cây non không thương tiếc

rừng bị cuộn tròn tấp đống thành bờ lô

phun xăng tưới dầu đốt rừng thành cục than ngọn khói

rừng đau và mất trong nhức nhối tiếng cười

bao cây trồng ào ạt lên ngôi chiếm chỗ

thương rừng qúa rừng ơi

nhớ rừng qúa rừng ơi

mấy năm vừa rồi bão lụt ở khắp nơi

và khủng khiếp những cơn lũ quét

đời dở khóc dở cười rừng ở đâu hết

rừng bị đày đi làm kinh tế

rừng xuất khẩu lấy ngoại tệ chi tiêu

những qủa đồi tiêu điều

nghiêng ngả nhìn suối sông khô cạn

đời vui vẻ mở mang dự án

rừng khóc thầm nhớ từng bước chân mẹ Âu Cơ

những qủa đồi hì hục cõng trên lưng tiền tỉ

phủ trọc đồi xanh

đã bao năm vẫn vắng tiếng chim bay về

và bầy thú đi xa không trở lại

người gắn bó với rừng ngày càng trống trải

mắt xa mờ trắng nhạt màu mây

có câu hỏi bâng quơ về rừng cây

gió cứ thổi bay đi biền biệt

đến bao giờ nghe đại ngàn hát

đỡ nhớ rừng như những tháng năm qua

NHÀ THƠ NẶNG LÒNG VỚI TÂY NGUYÊN

Tôi quen biết Mai Thanh Chương và là bạn vong niên từ ngày ông về công tác tại Công đoàn Liên hiệp các xí nghiệp cà phê (nay là Công đoàn Tổng công ty cà phê Việt Nam). Ngày đó, tôi thường ra căn phòng làm việc đồng thời cũng là nơi ở của ông chơi. Ông cần mẫn, lủi thủi sống một mình, cơm niêu nước lọ, bữa đực bữa cái. Thấy vậy, tôi bảo ông đưa vợ con vào hợp lí hóa gia đình, ông chỉ cười trừ và nói lãng sang chuyện khác. Tôi đùa với ông, kiếm một em lo cơm nước để chuyên tâm sáng tác ra tác phẩm để đời. Ông cười thoải mái, bảo, đó cũng là ý hay. Khi nghỉ hưu, ông vẫn một mình ở Dak Lak một thời gian. Sau đó, Mai Thanh Chương ra Bắc sống với vợ con; bạn bè mừng cho ông…

Mai Thanh Chương tốt nghiệp khoa ngữ văn trường Đại học tổng hợp Hà Nội năm 1962. Năm 1966, Mai Thanh Chương đoạt giải nhì (không có giải nhất) cuộc thi thơ của Báo văn nghệ (Hội nhà văn Việt Nam). Đối với người làm thơ thì đó là cả một ước mơ. Cứ tưởng với đà này Mai Thanh Chương sẽ làm nên “chuyện”; nhưng không, nhà thơ vẫn lặng thầm viết về con người, đất nước và những vùng quê đã đi qua. Nhà thơ Hữu Chỉnh phác họa về Mai Thanh Chương “Niềm yêu say đã làm nên thơ anh và cũng làm nên sự ngu ngơ chìm nổi, chịu thiệt thòi giữa dòng đời xô đẩy”.

Những năm tám mươi của thế kỉ 20, Tây Nguyên, vùng đất mới giàu tiềm năng, Mai Thanh Chương tha hồ tung tẩy ngòi bút để viết nên những câu thơ rừng rực khí thế của người mới đặt chân đầy hứa hẹn. Đi đến đâu nhà thơ có thơ đến đó; có người chẳng cần hỏi, chỉ đọc thơ là biết Mai Thanh Chương đã đến chỗ nào và đọc tên bài thơ cũng biết ngay điều đó: Cánh đồng buôn Lớt tháng giêng, Giữa rừng Krông Pach, Đêm Drai H’linh, Chiều ở EaTull, Cầu máng qua khe ở Dakuy, Sáng ở Pleiku, Trở lại buôn Trấp…Tôi cứ hình dung, hầu như tất cả sáng tác thơ của nhà thơ Mai Thanh Chương về Tây Nguyên là tập bút kí thơ ghi lại cuộc sống sôi động của con người, cảnh vật những nơi nhà thơ đã đi qua, đã ở, đã chuyện trò. Những câu thơ, bài thơ đằm thắm, chân chất, những cảm xúc thật bật ra từ những địa danh cụ thể, con người cụ thể, công việc cụ thể. Mai Thanh Chương thổi hồn vào con chữ làm cho cuộc sống trong thơ mềm mại, uyển chuyển hơn. Lô gích thơ thực tế và nhà thơ không thoát được thực tế. Mai Thanh Chương không thuộc tạng ngồi nhà tưởng tượng mà viết. Vì thế, nhà thơ hay đi và quan sát tỉ mỉ đến từng chi tiết của đời sống: “người tấp nập đến vườn ươm nhận cây giống/bò choãi chân leo dốc kéo cây con/cán bộ khoán đứng đầu lô tính đếm/kiểm tra đồng, giám đốc cúi lom khom”. Nhà thơ qúa đắm đuối vào thực tế đời sống mà quên phát huy trí tưởng tượng, tư duy sáng tạo để thơ hồn hơn, lay động hơn, lôi cuốn người đọc. Thơ Mai Thanh Chương vần điệu đều đều, thơ cứ mô tả, thơ vẽ cái bề ngoài chan chứa lấn át đi cái cảm bên trong ân tình, sâu lắng. Thơ Mai Thanh Chương chân thật như con người nhà thơ vậy, chưa có cái bâng quơ dễ thương dễ ghét; chưa có cái hay mà khi đọc thấy hay nhưng không lí giải được. Thơ Mai Thanh Chương cứ nói thật lòng với bản thân với cuộc đời; âu, đó cũng là cái đáng qúy của thơ! Nhà thơ Mai Thanh Chương để lại cho người đọc những kí ức sôi động, ồn ào. Với độ lùi thời gian, giở những trang thơ Mai Thanh Chương để so sánh giữa qúa khứ và hiện tại sẽ cho người đọc một nhận xét nhất định bằng một hằng số chẳng hạn.

Thơ Mai Thanh Chương nặng về cái tình dàn trải, tham lam với công việc hơn là chắt lọc, chưa sâu lắng đến độ sửng sốt, bất ngờ. Đọc thơ Mai Thanh Chương cảm nhận cả bài, ít có câu hay, như: “bò đi vàng như vệt nắng chiều trôi”. Người đọc nhớ thơ Mai Thanh Chương là nhớ về hình ảnh nổi trong mỗi bài thơ ông viết; đến thác thì nhớ bài thơ Thác Khói: “khói dâng cuồn cuồn mờ sông lặng/khói tỏa ngàn cây nghi ngút hơi”; đi qua quốc lộ 14 thì nhớ Mùa gieo trỉa ven đường 14: “đường 14 đôi bên xanh ngợp lúa/đậu lạc xum xuê trắng xóa cờ ngô”…

Mai Thanh Chương viết nhiều nhưng chỉ ít thơ xuất bản trong tập thơ in chung Hương Đồng (NXB tác phẩm mới); một số chùm thơ in chung trong tác tập thơ của Hội VHNT Dak Lak và in riêng tập thơ Nắng Muộn (Hội VHNT Dak Lak-1995). Kể cả thơ in thành tập và thơ in rải rác trên các tạp chí, báo trung ương, địa phương, người đọc khó tìm được sự bứt phá, sáng tạo hay tài năng trong thơ Mai Thanh Chương, bù lại là sự mộc mạc, chân thành mang đậm tình yêu thương con người, hướng về người lao động một nắng hai sương, và tình yêu thiên nhiên tha thiết. Mai Thanh Chương yêu thơ, gắn bó với thơ, sáng tác thơ đối với nhà thơ như một nhu cầu. Cuộc đời nhà thơ Mai Thanh Chương lúc vui lúc buồn, lấy thơ làm bạn tâm giao, không cầu mong danh lợi và danh lợi cũng không đến với nhà thơ. Bao nhiêu năm thoát ly, bao nhiêu năm làm thơ đã vận vào Mai Thanh Chương: “vẫn trần thân trụi hai tay trắng/nhòe nhoẹt niềm vui đậm nỗi sầu”.

Thơ cuốn hút con người, có người bị thơ thôi miên dứt ra không được. Cuộc đời không có thơ cũng chẳng sao, có thơ chắc vui hơn, thi vị thêm cuộc sống. Mai Thanh Chương là nhà thơ như thế: “Dứt ra? Dứt nỗi bao giờ/Dòng đời trong đục đôi bờ long đong/Giã từ ư? Chẳng nỡ lòng/Cứ đi cho đến tận cùng. Thế thôi!”

Nhà thơ Mai Thanh Chương đã đóng góp nhất định và có ý nghĩa đối với văn học Dak Lak nói riêng và văn học Tây Nguyên nói chung, được bạn bè, người yêu thơ ghi nhận; đó cũng là niềm vui sướng của nhà thơ.

GIÓ THỞ DÀI

gió đổ khắp nơi mang tiếng thở dài

tan vào không gian ngữ nghĩa

gió mọi phía, ở phía nào cũng có tiếng rơi

tiếng chìm kéo thân xác

tiếng nổi gió đi

gió tâm tư thổi rù rì

gió nổi giận thành giông bão

gió yêu đồng bằng vờn quanh lúa cỏ

gió nhớ đồi núi quấn chặt rừng cây

gió quên thức dậy đốt cháy bầu trời

gió ngủ luôn rồi không gian nghẹt thở

những ngọn gió sống từ khi hình thành trái đất

những ngọn gió đứt quãng giữa khấc thời gian

những thế hệ gió chỉ mang một cái tên

bay rộng dài trời đất

và đời người gió biết trôi nổi giữa nhân gian

và đời người thác lũ cuồn cuộn theo miếng ăn

ngày nào đó gió mỏi mệt dừng chân

sự mất còn chao đảo